(TAP) - Trong suốt những năm qua, ô nhiễm không khí đã trở thành một vấn đề toàn cầu cấp bách, không phải do sự ầm ĩ hay sự hiện diện rõ rệt của nó, mà bởi những kẻ vô hình đang dần tàn phá sức khỏe hàng tỷ người - bụi mịn. Liệu chúng ta có đủ nhận thức để đối mặt với mối đe dọa âm thầm nhưng vô cùng nguy hiểm này?
Khi chúng ta hít thở, liệu ta có bao giờ dừng lại và nghĩ về những gì đang lẩn khuất trong không khí? Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 90% dân số toàn cầu hiện đang sống trong môi trường có chất lượng không khí vượt xa ngưỡng an toàn. Thế giới đang thở trong một bầu không khí đầy rủi ro, nơi những thành phố như New Delhi (Ấn Độ), Bắc Kinh (Trung Quốc), Jakarta (Indonesia) là những ví dụ điển hình, luôn xuất hiện trên danh sách ô nhiễm nhất hành tinh.
Ảnh minh họa
Tại Việt Nam, thủ đô Hà Nội chính minh chứng rõ nét cho tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng này. Những ngày đông lạnh lẽo, bầu trời trở nên mờ đục vì sự giao thoa giữa ô nhiễm không khí và hiện tượng nghịch nhiệt. Khi đó, bụi mịn ẩn mình trong không khí, không thể thoát ra ngoài, trở thành kẻ "xâm lược" vô hình, nhẹ nhàng xâm nhập vào cơ thể con người, mang theo những chất độc hại tiềm ẩn.
Bụi mịn (hay "Particulate Matter" – PM) là những hạt bụi vô cùng nhỏ trong không khí, được phân loại theo đường kính: PM10 có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 10 micromet; PM2.5 nhỏ hơn hoặc bằng 2,5 micromet (nhỏ hơn khoảng 30 lần sợi tóc người); PM1.0 có kích thước nhỏ hơn hoặc bằng 1 micromet. Bụi mịn phát sinh bởi nhiều nguồn khác nhau. Từ tự nhiên, bụi mịn có thể do hoạt động địa chất: tro bụi từ núi lửa phun trào, bụi từ sa mạc hoặc đất khô do gió cuốn. Các hạt sinh học tự nhiên như phấn hoa, bào tử nấm, hoặc cháy rừng tự nhiên cũng đóng góp lượng bụi mịn đáng kể.
Về nguồn ô nhiễm nhân tạo, giao thông trở thành tác nhân lớn nhất với khí thải từ động cơ xe, sự mài mòn của lốp và phanh. Nhà máy, lò đốt nhiên liệu và lò luyện thép là những nguồn phát sinh bụi mịn đáng kể. Ngoài ra, công trình xây dựng, phá dỡ và việc đốt rác, rơm rạ hay sử dụng bếp than tổ ong cũng góp phần gia tăng bụi trong không khí, đe dọa sức khỏe cộng đồng.
Ô nhiễm bụi mịn tại Thủ đo Hà Nội, Việt Nam. Nguồn: Cổng thông tin Trung tân Nghiên cứu Khoa học và Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội
Với kích thước siêu nhỏ, bụi mịn dễ dàng lẩn vào cơ thể chúng ta, qua từng nhịp thở, âm thầm tấn công hệ hô hấp, tim mạch, thần kinh. Bụi mịn xâm nhập sâu vào hệ hô hấp có thể dẫn đến viêm phổi, viêm phế quản mãn tính, hen suyễn, suy giảm chức năng phổi. Tiếp xúc lâu dài với bụi mịn còn tăng nguy cơ mắc các bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), khiến các vấn đề hô hấp vốn có trở nên trầm trọng hơn.
Bên cạnh làm tổn thương phổi, việc hít phải các hạt bụi siêu nhỏ có thể dẫn đến tăng huyết áp, kích thích các phản ứng viêm, dẫn đến những bệnh lý nhồi máu cơ tim, đột quỵ hay suy tim. Đáng lo ngại hơn, các nghiên cứu gần đây cho thấy bụi mịn gây tổn hại đến não bộ, ảnh hưởng đến trí nhớ, khả năng nhận thức, thậm chí gia tăng nguy cơ trầm cảm, lo âu.
Các nhóm dễ bị tổn thương nhất bao gồm trẻ em, người cao tuổi và những người có hệ miễn dịch yếu. Ngoài ra, bụi mịn cản trở sự phát triển thai nhi và làm nghiêm trọng hơn các bệnh lý viêm khớp hoặc bệnh tự miễn. Những ảnh hưởng tiêu cực này không dừng lại ở từng cá nhân mà đã tác động sâu rộng đến cộng đồng, gây suy giảm chất lượng sống và áp lực lớn lên hệ thống y tế.
Vậy, phải làm gì để đối phó với bụi mịn? Đây không phải chuyện của một cá nhân hay một tổ chức mà là của cả cộng đồng. Chúng ta cần phải hạn chế việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch, chuyển sang năng lượng tái tạo. Trồng cây xanh không chỉ tô điểm cho thành phố mà còn nhằm lọc sạch không khí, hấp thụ bụi mịn, giúp chúng ta thở trong lành hơn. Điều quan trọng hơn hết, mỗi người dân cần phải tự bảo vệ bản thân, từ việc chọn phương tiện công cộng thay vì sử dụng xe cá nhân, đến việc nâng cao nhận thức về nguy hiểm từ bụi mịn.
Với những đầu tư hợp lý, sự đồng lòng của cộng đồng, chúng ta sẽ tạo ra một môi trường sống trong lành, từ đó bảo vệ sức khỏe mọi người và đảm bảo tương lai bền vững.
Chi Nguyen
Bình luận